Większość osób doskonale zdaje sobie sprawę, jak kluczową rolę w naszych organizmach pełnią jelita. To one odpowiadają za przebieg procesów trawiennych, stanowią również miejsce wchłaniania składników odżywczych, które dają ciału energię niezbędną do działania. Zaledwie garstka społeczeństwa jednak jest świadoma, że wnętrza jelit zamieszkiwane są przez tysiące mikroorganizmów, wspólnie tworzących mikrobiotę jelitową. Co tak naprawdę kryje się za tym pojęciem? Czy o mikrobiotę trzeba dbać? Zapraszamy do lektury.
Mikrobiota jelitowa | Co to jest?
Mikrobiota jelitowa (inaczej mikroflora, mikrobiom) to kompleksowy zbiór mikroorganizmów, w tym bakterii, wirusów, grzybów i archeonów, które zamieszkują ludzkie jelita.
Ta różnorodna społeczność drobnoustrojów tworzy unikalny ekosystem, który współistnieje w harmonii z naszym organizmem. Mikrobiota jelitowa pełni kluczową rolę w utrzymaniu równowagi zdrowotnej, dbając o trawienie, metabolizm, odporność oraz syntezę niektórych substancji odżywczych. Ponadto, mikrobiom jest związany także ze zdrowiem psychicznym i wpływa na funkcjonowanie mózgu. Obecnie, badania nad mikrobiotą jelitową wciąż trwają, a jej pełne zrozumienie może otworzyć przed nami nowe perspektywy w dziedzinie medycyny i zdrowia.
Mikrobiota jelitowa i jej skład
Każdy odcinek ludzkiego przewodu pokarmowego zamieszkiwany jest przez inny rodzaj drobnoustrojów. Wśród nich znajdziemy:
- Bakterie: Są to najliczniejsze i najważniejsze komponenty mikrobioty jelitowej. Istnieje wiele rodzajów bakterii, które pełnią różnorodne funkcje w organizmie, w tym pomagają trawić niektóre składniki pokarmowe, produkują witaminy, czy też znacząco wpływają na odporność.
- Wirusy: Obejmują wirusy bakteriofagowe, które zakażają bakterie jelitowe. Są one nie tylko czynnikami patogennymi, ale także mogą wpływać negatywnie na skład i funkcje mikrobioty jelitowej.
- Grzyby: W mikrobiocie jelitowej znajdziemy również różne gatunki grzybów. Niektóre z nich są korzystne dla organizmu i wspomagają procesy trawienne, podczas gdy inne szkodzą i zaburzają równowagę mikrobioty.
- Archeony: To prokariotyczne organizmy, które są podobne do bakterii, ale różnią się w budowie komórki. Archeony również są istotnym składnikiem mikrobioty jelitowej.
Wszystkie te drobnoustroje ściśle ze sobą współpracują, tworząc przy tym ekosystem pomagający w zachowaniu zdrowia organizmu człowieka. Ich różnorodność i proporcja są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania mikrobioty.
Jakie mikroorganizmy znajdziemy w ludzkich jelitach?
W ludzkim organizmie to jelito grube jest najchętniej zasiedlanym przez mikroorganizmy elementem przewodu pokarmowego. Znajdziemy w nim drobnoustroje z gatunku: Streptococcus, Clostridium, Bacteroides, Ruminococcus, Fusobacterium, Peptostreptococcus, Bacillus, Bifidobacterium, Eubacterium oraz Enterococcus.
Jelito cienkie to kolejny narząd, w którym występuje wyjątkowo zróżnicowana mikrobiota jelitowa. W jej skład, poza bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae, wchodzą również mikroorganizmy, takie jak: Lactobacillus, Veillonella, Clostridium, Streptococcus, Bacteroides, Enterococcus.
Kolejnym elementem przewodu pokarmowego jest oczywiście żołądek, w którym znajdziemy drożdże Candida albicans, a także bakterie Lactobacillus, Helicobacter pylori i Streptococcus. Z kolei jamę ustną zasiedlają mikroorganizmy z gatunku: Staphylococcus, Streptococcus, Fusobacterium, Lactobacillus, Peptococcus oraz Bifidobacterium.
Jak kształtuje się mikrobiota jelitowa?
Mikrobiota jelitowa zaczyna kształtować się w chwili narodzin, a jej najintensywniejszy okres rozwoju przypada na pierwsze kilka lat życia dziecka.
Pierwsza kolonizacja jelit niemowlęcia rozpoczyna się już w momencie przejścia przez kanał rodny. Następnie, ciągu pierwszej doby od porodu, jego przewód pokarmowy zaczynają zasiedlać bakterie Streptococci, Enterobactererie oraz Staphylococci. Początkowo mikrobiota jelitowa jest dość uboga i prosta, jednak w miarę upływu czasu, na skutek interakcji z otoczeniem, diety i kontaktu z innymi ludźmi oraz zwierzętami, staje się bardziej różnorodna i złożona. W wieku około trzech lat osiąga ona już swoją dojrzałość i zostaje ustabilizowana. Okres kształtowania się mikrobioty jelitowej jest wyjątkowo ważny, ponieważ jej skład w tym okresie może mieć długotrwały wpływ na zdrowie i funkcjonowanie organizmu w późniejszym życiu.
Rola mikrobioty jelitowej w organizmie człowieka
Jak zostało wspomniane wcześniej, mikrobiota jelitowa odgrywa ogromną rolę w ciele człowieka. Jej funkcjonowanie wpływa na wiele aspektów naszego życia, w tym przede wszystkim na trawienie i metabolizm. Niektóre drobnoustroje pomagają w rozkładzie składników pokarmowych, których nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie strawić. Co ciekawe, pewne kolonie bakterii zasiedlających mikrobiotę jelitową posiadają zdolność do produkcji witamin z grupy B oraz witaminy K. Mikrobiota odgrywa także dużą rolę w układzie immunologicznym, a także chroni nasze organizmy przed niektórymi chorobami.
Mikrobiota jelitowa a zdrowie psychiczne
Medycyna zaliczyła ogromny krok w przód na przełomie ostatnich lat. Dzięki współczesnym badaniom wiemy na przykład, że mikrobiota jelitowa ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne i ogólne funkcjonowanie mózgu – a wszystko to za sprawą osi jelitowo-mózgowej (ang. Gut-Brain Axis).
Oś jelitowo-mózgowa to sieć neuronów łącząca przewód pokarmowy z centralnym układem nerwowym człowieka. Opiera się ona na sygnałach przenoszonych drogą, m.in., immunologiczną, neurologiczną oraz metaboliczną w obie strony (z mózgu do mikrobioty i odwrotnie). Ta unikalna interakcja odgrywa istotną rolę w regulacji różnych procesów zachodzących w ludzkim organizmie. Ponieważ mikroflora jelitowa składa się z różnych drobnoustrojów, produkuje wiele substancji chemicznych, w tym hormony i neuroprzekaźniki. Substancje te mogą wpływać na aktywność neuronalną, funkcje mózgu, a nawet na nasze zachowanie i nastroje.
Mózg również oddziałuje na mikrobiotę jelitową – głównie poprzez układ nerwowy, wydzielanie hormonów i inne bodźce. Dużą rolę tutaj odgrywają emocje oraz stres, które często potrafią w dość dotkliwy sposób zaburzyć funkcjonowanie naszego układu pokarmowego.
Mikrobiota jelitowa | Jak o nią dbać?
Największe znaczenie w kontekście dbania o zdrowie mikrobioty jelitowej ma oczywiście odpowiednia dieta. Powinna być ona bogata w owoce, warzywa oraz produkty pełnoziarniste. Nie może w niej także zabraknąć probiotyków bogatych w bakterie kwasu mlekowego, które znajdziemy, m.in., w kefirach, jogurtach, warzywnych kiszonkach czy fermentowanych produktach sojowych.
Aby mikrobiota prawidłowo funkcjonowała potrzebuje również prebiotyków, które pomagają bakteriom jelitowym zdrowo rosnąć. Te z kolei znajdziemy w:
- cebuli
- czosnku
- porze
- jabłkach
- bananach
- ziemniakach
- cykorii
- karczochach
- marchwii
- niskoglutenowych zbożach ( orkisz, proso, gryka, ryż).
Mikrobiota jelitowa | Badanie
W celach profilaktycznych lub w momencie, w którym czujemy, że z naszym organizmem dzieje się coś złego, warto wykonać badanie mikrobioty jelitowej. Procedura ta zazwyczaj przeprowadzana jest na próbce kału pacjenta. W laboratorium zostaje ona poddana różnym testom, które pozwalają na identyfikację mikroorganizmów w niej się znajdujących. Otrzymane wyniki są następnie analizowane i porównywane z danymi referencyjnymi, by na koniec móc ostatecznie trafić do pacjenta.
Badanie mikrobioty jelitowej dostarcza wielu cennych informacji na temat zdrowia i funkcjonowania organizmu. Może pomóc w identyfikacji ewentualnych dysbioz, czyli nieprawidłowej równowagi mikroorganizmów w jelitach, która często wiąże się z różnymi problemami zdrowotnymi. Badanie pozwala również zrozumieć wpływ diety, leków, stylu życia i innych czynników na nasz przewód pokarmowy. Otrzymane wyniki bardzo często pomagają określić, jakie zmiany są niezbędne w jadłospisie i nawykach pacjenta, by mógł on cieszyć się dobrym zdrowiem i poprawnie funkcjonującą mikrobiotą jelitową.
Mikrobiota jelitowa | Podsumowanie
Podsumowując, mikrobiota jelitowa stanowi niezwykle fascynujący aspekt naszego organizmu, pełniąc kluczową rolę w zachowaniu zdrowia i równowagi życiowej.
Ponieważ mikrobiota jelitowa jest istotnym elementem w ciele każdego człowieka, dbanie o nią powinno być jednym z naszych priorytetów. Często wystarczą drobne zmiany w jadłospisie, na przykład uzupełnienie go o dodatkowe porcje błonnika, probiotyków i prebiotyków, by móc wpłynąć pozytywnie na jej stan. Warto pamiętać, że inne czynniki, w tym regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość snu, również mogą mieć korzystny wpływ na jelita. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek problemów, warto wykonać badanie mikrobioty jelitowej, które może dostarczyć cennych informacji na temat aktualnego stanu zdrowia i pomóc nam w podejmowaniu świadomych decyzji odnośnie diety i stylu życia.
